Een ‘renewable energy valley’ op onze eigen Boekelermeer

Aan het woord is projectmanager Joep Sanderink vanuit New Energy Coalition (NEC). Als je het hem vraagt, is de kracht van de ‘renewable energy valley’ die in Alkmaar gecreëerd wordt de optimale inzet van verschillende energiedragers én het doorbreken van de kip-ei-discussie door complete decentrale ketens op te tuigen. “Lang was waterstof het ‘buzzwoord’, maar inmiddels weten we dat het niet een antwoord is op alles. Daarom is het belangrijk dat we op Boekelermeer meer energiedragers produceren en integreren in de energiemix. En dat we de optimale positie vinden voor de productie en inzet van waterstof.”

Renewable energy valley

Even terug naar het begin, hoe komt dit project met een Europese Horizon-subsidietoekenning terecht op Boekelermeer? “Vanuit NEC werken we al jaren samen met lokale partners”, legt Sanderink uit. “Zelf werkte ik in een ander Europees project met vele regionale partners aan de verduurzaming van cultuurhistorische steden waarin Alkmaar naast Evora (PT) de vlaggendrager was. Daarin draaide het om ‘energiepositieve’ gebouwen, maar de ambities van Alkmaar zijn groter; hoe kunnen we de hele regio verduurzamen, regionale economie stimuleren en netcongestie – de regio kleurt donkerrood- tegengaan? Toen in 2022 de mogelijkheid vanuit Horizon opende voor de ontwikkeling en realisatie van ‘renewable energy valleys’, was dit een mooie kans om mee te doen. REFORMERS vormde een consortium van in totaal zevenentwintig partners uit tien landen en deden een aanvraag.” In 2023 ging de vlag uit; ze mochten aan de slag met een subsidiebudget van € 20 miljoen. 

Ideale locatie 

De uitgangspunten om dit project van de grond te krijgen, waren van begin af aan positief. Sanderink: “Vele puzzelstukjes van een toekomstbestendig energiesysteem zijn al aanwezig. Er staan 4 windturbines, een zonneweide, een bio-energiecentrale en warmtenet, en een uitgebreid gasnetwerk met gasleidingen, -behandeling en -opslag. Die laatste kan in de toekomst worden ingezet voor de transport en opslag van groene moleculen zoals waterstof en groen gas. Daarnaast vormt Energy Innovation Park Alkmaar – met het expertisecentrum van InVesta in het centrum – de broedplaats voor energie-innovatie met onder meer een vergister, een vergasser en het waterstoftankstation van NXT Mobility waar personen en zware FCEVs  kunnen tanken op 350 bar of 700 bar waterstof. Met REFORMERS voegen wij nieuwe puzzelstukjes toe en leggen wij de puzzel.”

Thermolyse

Binnen REFORMERS worden twee producenten van waterstof actief. Ten eerste HYNOCA. “Zij gaan 30 kg waterstof per uur produceren uit organisch restmateriaal met hun gepatenteerde thermolyse-technologie”, vertelt hij. “Via thermolyse wordt biochar en syngas gemaakt uit organisch restmateriaal. De CO2 wordt opgeslagen in het biochar, uit het syngas wordt de waterstof gedestilleerd via ‘steam ironing’. Omdat de CO2 wordt opgeslagen in biochar heeft het proces een negatieve CO2-uitstoot. Bovendien ben je voor de productie niet afhankelijk van groene stroom maar van organisch restmateriaal, wat de prijs drukt en de continuïteit waarborgt. Een heel scala aan biogene afvalstromen kan als grondstof dienen. Denk aan agri-residu, bermgrassen, rioolslib, zeewier, mest en afvalhout. Maar ook plastic afval is uitermate geschikt voor thermochemische omzetting, waarmee dan meteen sprake is van chemische recycling. De capaciteit die HYNOCA beoogt is op demo-niveau. De opbrengst is mogelijk niet voldoende om de complete vraag naar waterstof in de regio op termijn te vervullen, maar we willen wel laten zien wat er mogelijk is, én de technologie is schaalbaar.”

Grote flexibiliteit 

De tweede producent van waterstof is de Duitse start-up Stoff2. Sanderink: “Zij combineren een elekytrolyser met de opslag van groene stroom. Een uitdaging van groene stroom is namelijk dat het niet continu beschikbaar is; er kan een overschot ontstaan bij veel zon en wind en op andere momenten kan de beschikbaarheid klein zijn. Door op momenten van overschot groene stroom op te slaan, kun je op momenten van weinig toevoer, die stroom alsnog omzetten in waterstof.” 

Distributie 

De hele keten is vertegenwoordigd. “De realisatie van de productie van waterstof is in volle gang, daarnaast kijken we nadrukkelijk ook naar de distributie”, aldus Sanderink. “Er komt een leiding richting het nabij gelegen tankstation én we maken een Docking Station waar we tube trailers vullen voor de verdere distributie van de waterstof. Afnemers zijn ook aan boord, zoals dus het tankstation, maar er is ook al interesse van andere partijen om de geproduceerde waterstof af te nemen.” Waarom is gekozen voor een decentrale opzet en wacht REFORMERS niet tot de backbone gereed is? “We willen de energietransitie vooruit helpen en kunnen geen jaren wachten. Bovendien is de backbone straks niets zonder gebruikers. Door dit decentrale systeem op te tuigen, zorgen we voor bedrijvigheid in de regio op het gebied van waterstof. Dat maakt het interessanter om de backbone aan te leggen.”

Op de voet volgen 

In Boekelermeer wordt niet alleen waterstof geproduceerd en ingezet. “Waterstof is slechts een puzzelstukje in de grotere puzzel van de energietransitie. Naast waterstof breiden we het warmtenet uit, gevoed met warmte uit de aardbodem, brengen we de productie en gebruik van elektriciteit bij elkaar en plaatsen wij batterijen om het elektriciteitsnet te ontlasten. Ook produceren we groen gas en vangen we CO2 af door algen te cultiveren”, somt Sanderink op. Internationale ogen zijn gericht op de regio om de plannen uit te voeren. Vanuit de Horizon-subsidie zijn zes andere gebieden aangewezen in Europa om ook een ‘renewable energy valley’ te worden. Zij volgen de ontwikkelingen in Noord-Holland op de voet, zodat zij in een later stadium zelf aan de slag kunnen. De Vrije Universiteit van Brussel coördineert deze Europese samenwerking. 

Uitdagende sector 

Alle inspanningen blijven niet ongezien. In mei 2025 ontving REFORMERS de prestigieuze award voor Clean Hydrogen Project tijdens de World Hydrogen Summit in Rotterdam. Sanderink: “Dat is gelukt dankzij de betrokken en innovatieve partijen zoals HYNOCA, Stoff2, InVesta, Alliander, Adsensys, die wij inhuren voor de engineering. En NEC zelf die probeert alle partijen hun rol te laten pakken.” 

Pioniers 

De wereld van waterstof kent veel uitdagingen, waarom lukt het REFORMERS om dit project van de grond te krijgen? “Er staan honderden projecten op de Waterstofkaart, maar het merendeel komt niet tot daadwerkelijke realisatie van de plannen”, weet Sanderink. “Dat is jammer. Congestie, vergunningen, financiële en technische uitdagingen en het niet rondkrijgen van een business case; er zijn uitdagingen genoeg. We hebben het voordeel dat wij vanuit REFORMERS een gedeelte van de investeringen kunnen dekken en dat InVesta beschikt over een koepelvergunning. Zo lang wij binnen die kaders blijven hoeven we geen additionele vergunning aan te vragen. Maar bovenal heb je partijen nodig die durven pionieren, die risico’s nemen in deze uitdagende sector. Die niet ontmoedigd raken door tegenslagen. Die partijen hebben wij aan boord.”