De commerciële haalbaarheid van scheepvaart en mobiliteit op waterstof
Sinds een jaar is Maarten Deutekom als projectmanager bij New Energy Coalition betrokken bij Zephyros. Dit project stimuleert de ontwikkeling van een groene waterstofinfrastructuur in de waddenzeehavens en het gebruik ervan in de maritieme sector. “We willen bewijzen dat het commercieel haalbaar is om op een waterstofketen op te zetten voor de mobiliteit en scheepvaart.”
Daarvoor wil het consortium een compacte waterstofketen ontwikkelen in de haven van Den Helder. Bij Zephyros zijn New Energy Coalition, Port of Den Helder (PODH), Statkraft, TotalEnergies, H2 Marine Solutions, Programma Green Shipping Waddenzee (FME), Inholland en TU Delft betrokken. Op de planning staan een elektrolyser, transport- en distributiesysteem voor waterstof, een waterstoftankstation en een proeftuin voor vaartuigen op waterstof. Inholland is betrokken voor het ontwikkelen van onderwijs op het gebied van waterstof en maritieme techniek.
Kip of ei
Zephyros staat voor: ‘Zero Emission in the Port of Den Helder, by using Hydrogen for transport over Road and Sea’. “Door een complete keten te realiseren van productie, levering en afname, willen we de kip-ei-discussie doorbreken”, legt Deutekom uit. “Relatief klein beginnen helpt bovendien, al is een elektrolyser van 6 Megawatt best groot. We hebben het ook gezien in bijvoorbeeld de windindustrie. Daar startten we ook met kleinere molens. De lessen die we hier hebben geleerd, gebruiken we ook op andere plekken.” De windbranche is hem bekend. Deutekom heeft een achtergrond in Commerciële Economie en meer dan tien jaar ervaring als Projectontwikkelaar in de windenergie, in Nederland en in het buitenland. Bij New Energy Coalition (NEC) is hij verantwoordelijk voor projecten binnen het waterstofprogramma in Noord-Holland-Noord.
Duurzame haven
Wat was de reden om juist voor deze locatie te kiezen? “Het project draagt bij aan de ambities van De Kop van Noord-Holland om de mobiliteit over weg en water in de regio te verduurzamen. De Port of Den Helder wil verduurzamen om de landelijke en Europese klimaatdoelen te halen. Zij zoeken naar schone, alternatieve brandstoffen, niet alleen voor de scheepvaart, maar ook voor het verduurzamen van de haven zelf. Den Helder heeft daarnaast een uitgebreide infrastructuur voor gas. Hier komt ongeveer 90% van het Nederlandse Noordzeegas binnen. Daarom is het ook zo’n goede plek.”
Netcongestie en uitstoot
“Bovendien ligt Den Helder aan het eind van het elektriciteitsnetwerk en heeft het veel te maken met netcongestie”, vertelt hij verder. “Groene waterstof kan hierbij een belangrijke rol spelen, al is voor het maken ervan via elektrolyse ook elektriciteit nodig. De Waddenzee is bovendien een Nature 2000-gebied. Het idee is dat bijvoorbeeld onderhoudsschepen voor windparken op zee straks op duurzame stroom of groene waterstof varen. Tijdens een demonstratieproject doen twee schepen dat dan ook. Normaal gesproken varen dergelijke schepen op diesel. Hiermee wordt een forse reductie van CO2-uitstoot gerealiseerd. Dat wordt in de toekomst nog belangrijker wanneer de regelgeving voor het beperken van CO2-uitstoot van kracht wordt. Al blijft op dit moment de vraag wie in welke mate de waterstof gaat afnemen.”
Financiering
Zephyros wordt gesubsidieerd vanuit de programma’s van Green Shipping Waddenzee gecoördineerd door FME, DKTI en Regiodeal Kop van Noord-Holland. Subsidieverstrekker Waddenfonds verwacht dat de resultaten van de onderzoeken bijdragen aan de schaalbaarheid van het gebruik van waterstof als maritieme brandstof. Het project past daarmee goed binnen de ambitie van het Investeringskader Waddengebied. Recent kreeg groene energiegigant Statkraft vanuit de OWE-regeling bovendien financiering voor de realisatie van een elektrolyser die onderdeel uitmaakt van het project. “Oorspronkelijk was de looptijd van het project 1 januari 2020 tot 31 december 2024, maar er wordt nog hard gewerkt aan de realisatie van het project. We zitten in de blessuretijd.”
Vastberaden
Dat de elektrolyser en het waterstoftankstation er uiteindelijk komen, is klip en klaar voor Deutekom. “We gaan dit realiseren, ondanks de langere looptijd en obstakels onderweg. Het aanvragen van vergunningen kost bijvoorbeeld flink wat tijd. Gelukkig is de gemeente Den Helder al een belangrijke partner van NEC, dus de contacten zijn warm. De komst van het tankstation van TotalEnergies is goedgekeurd door de Gemeente Hollands Kroon en de vergunningaanvraag voor de elektrolyser van Statkraft loopt. Realisatie is bovendien een voorwaarde om tot dit resultaat te komen voor de OWE-subsidie die het project ontvangt. En het zit in mijn commerciële aard om dit tot een resultaat te brengen. Die wilskracht zie ik ook terug bij de projectpartners. Met name het Franse TotalEnergies en het Noorse Statkraft zijn ervaren partijen op dit gebied. Zij weten wat er gevraagd wordt bij vergunningsaanvragen en ze zijn vastberaden om dit door te zetten. Ze laten niets aan het toeval over en regelen alles tot in de puntjes. Onderzoeken en studies zijn belangrijk, maar uiteindelijk moet je het gewoon dóen.”
Uitdagingen en transport
Het doel van Statkraft is om in 2027 150 tot 200 ton groene waterstof per jaar te produceren, dat komt overeen met het jaarlijks verbruik van vier tot zes binnenvaartschepen. Uiteindelijk streeft het bedrijf naar een capaciteit van 150 Megawatt. Daarvoor moet je geduld hebben; de noodzakelijke uitbreiding van het elektriciteitsnet staat pas voor 2031-2034 op de planning bij Tennet. Deutekom: “In het begin wordt de waterstof via vrachtverkeer vervoerd, op termijn wordt er gekeken naar de mogelijkheden van een pijpleiding. Bovendien is langdurig transport niet noodzakelijk vanwege de lokale, ketenbenadering. Dat scheelt vervoer en daarmee geld.”
Water
Naast bestaande uitdagingen zoals het vinden van voldoende afnemers en de aansluiting op het elektriciteitsnet, is ook de vraag naar water – een belangrijke grondstof voor de productie van waterstof- op termijn een onzekere factor. “In Noord-Holland beschikken we in principe over voldoende zoetwater vanuit het IJssel- en Markermeer, dus ik verwacht geen problemen”, legt Deutekom uit. “Maar toch is het, vanwege algemene droogteproblematiek, interessant om te onderzoeken of het mogelijk is om op den duur zeewater te gebruiken bij de productie van waterstof. Om zekerheid te hebben dat er op termijn voldoende zuiver water beschikbaar is voor het project is de bouw van een waterzuiveringsinstallatie meegenomen in de uiteindelijke plannen. Maar nu eerst het tankstation en de elektrolyser.”
