D66 wil van Nederland weer een koploper maken in de energietransitie

Wat is uw visie op de energievoorziening van de toekomst en welke rol speelt waterstof daarin?

Waterstof is een cruciale schakel in de energietransitie. Het helpt overschotten aan duurzame energie op te slaan, het voorkomt netcongestie en is onmisbaar voor de vergroening van de industrie en de mobiliteitssector. Nederland kan zich internationaal profileren als productieland, doorvoerland én als gebruiker, door strategisch gebruik van de Noordzee en ons elektriciteitsnetwerk. 

Nederland heeft de ambitie om in 2030 waterstoffabrieken te hebben met een vermogen van in totaal 3 tot 4 gigawatt. Hoe realistisch zijn die targets nog? 

Goede vraag. Je ziet bij tal van klimaatdossiers dat dit kabinet heel weinig heeft gedaan. Het wordt heel krap, want 2030 is heel dichtbij. D66 wil de klimaatambities niet zomaar loslaten. We hebben een nieuw kabinet nodig die deze ambities wel mogelijk wil maken. We moeten alle zeilen bijzetten om de grootschalige productie van groene waterstof van de grond te krijgen. 

De minister past de realisatietermijnen van waterstofsubsidies aan vanwege vertraagde infrastructuur. Is dat voldoende om de productie van waterstof op gang te brengen?

Door vertraging bij infrastructuur zoals de Delta Rhine Corridor is verlenging van subsidies nodig. D66 pleit voor snelle vergunningverlening, heldere planning en stabiele subsidies, zodat bedrijven weten waar ze aan toe zijn en projecten sneller van de grond komen. We willen geen kansen onbenut laten voor onze groene economie na de vertraging door het vorige grijze kabinet.  

Hoe zou D66 een snellere vergunningverlening in de praktijk willen realiseren?

Lange procedures om een vergunning te krijgen breken de energietransitie op. Technische installaties voor het energienet kosten vaak 15 jaar om te bouwen. Als je daarop doorvraagt, dan blijkt de vergunningverlening 10 jaar te kosten, terwijl de bouw vervolgens in een paar jaar klaar is. Daar moeten we vanaf. De overdaad aan regels zit de transitie in de weg. Tennet heeft op een rij gezet hoe je dat allemaal slimmer in kunt richten. De minister heeft daar in haar versnellingsaanpak maar een paar dingen van overgenomen. Veel te zuinig wat mij betreft. We moeten op dit vlak echt doorbraken forceren, anders komen we er niet. We moeten van de vieze regels af. Wat vieze regels zijn? Dat zijn regels die verduurzaming in de weg staan. 

Staat D66 ook open voor blauwe waterstof - dus uit aardgas met CO₂-afvang - als tussenoplossing? 

Het is noodzakelijk om zo snel mogelijk infrastructuur voor waterstof te realiseren. Blauwe waterstof is een manier om de tijd tot we volledig groene waterstof hebben te overbruggen. We moeten daar niet dogmatisch in zijn. Maar begrijp ons niet verkeerd: D66 wil dat alle investeringen gericht zijn op snelle opschaling naar groene waterstof. 

Hoe gaat D66 voorkomen dat blauwe waterstof de ontwikkeling van groene waterstof gaat afremmen?

Wij willen geen taboe, want blauwe waterstof is nodig om de markt van de grond te krijgen. Maar we willen ook geen lock-in met blauwe waterstof, want dan blijven we afhankelijk van aardgas. Hoe voorkom je dat? Dat zal in de praktijk eerlijk gezegd lastig zijn. We moeten als overheid in ieder geval duidelijk zijn waar we uiteindelijk op inzetten en dat we blauwe waterstof dus echt als tussenoplossing zien. 

Er zijn veel klachten over de hoogte van de energieprijzen in Nederland. Toezichthouder ACM is verantwoordelijk voor de nettarieven. Zou de ACM de tarieven anders moeten berekenen, bijvoorbeeld door investeringen over meer jaren af te schrijven? 

Het is aan de minister om te voorkomen dat de energietarieven de pan uitrijzen. Namens D66 heb ik eerder al een aangenomen voorstel gedaan voor een miljardeninvestering in het net op zee, zodat de lasten voor mensen en bedrijven omlaag kunnen. Nu is het zaak dat ook de business case voor waterstof écht van de grond komt, zodat we schone energie betaalbaar en betrouwbaar houden. En forse opschaling van groene waterstof is nodig voor verduurzaming van de industrie en mobiliteit. Het is echt dé kans om onze economie toekomstbestendig te maken en alle kansen te grijpen. Die ‘we gaan het fixen’-mentaliteit heb ik de afgelopen 2 jaar op energiebeleid wel gemist. 

Hoe zorgt een miljardeninvestering ervoor dat de lasten voor mensen en bedrijven omlaag kunnen, zoals u zegt?

Op dit moment worden de investeringen voor energie-infrastructuur direct doorberekend aan gebruikers, zowel huishoudens als bedrijven. Maar eigenlijk zijn dit investeringen voor de lange termijn. De overheid kan die kosten anders over de tijd verdelen, zodat we niet alles neerleggen bij de huidige gebruikers. Het Interdepartementaal Beleidsonderzoek - IBO - over de kosten van de elektriciteitsinfrastructuur doet daar concrete voorstellen voor. Er ligt een aangenomen kamermotie van D66 om die aanbeveling uit het IBO over te nemen. Daarvoor wachten we op actie van het kabinet met Prinsjesdag.

In Nederland moeten waterstoffabrieken betalen voor een aansluiting op het stroomnet, in België en Duitsland niet. Moet daar een uitzondering voor komen?

Een vrijstelling voor waterstoffabrieken zou de kosten doorschuiven naar andere afnemers, zoals huishoudens en bedrijven. Dit kan leiden tot hogere energieprijzen voor burgers en ondernemers. D66 is wel voor een korting op de aansluiting voor bedrijven die het elektriciteitsnet slim kunnen gebruiken. Dat zijn gebruikers die flexibel stroom kunnen leveren of afnemen, zoals elektrolysers, maar ook batterijen. Toezichthouder ACM doet hier momenteel onderzoek naar.

Nederland zet in op versoepeling van EU-regels voor hernieuwbare waterstof. Hoe effectief vindt u de Nederlandse lobby in Brussel tot nu toe? Vindt u dat Nederland zich moet aansluiten bij initiatieven van andere landen, zoals Frankrijk en Duitsland, die hierover naar verluidt al overeenstemming hebben bereikt? 

Samenwerking in Europa werkt altijd beter dan het alleen te doen. Als Nederland moeten we ons bij de voorlopers aansluiten. Samen met landen als Frankrijk en Duitsland kunnen we zorgen voor minder belemmerende regels en inzetten op versnellen en harmoniseren. Zo stimuleren we zowel de markt als investeringen in groene waterstof. Een win-win wat mij betreft.  

De verkiezingen komen eraan. Krijgt de energietransitie voldoende aandacht in het politieke en maatschappelijk debat? Komen de juiste vraagstukken aan bod? Op welke manier denkt u meer draagvlak te krijgen van de bevolking voor de energietransitie? Hoe wilt u dit organiseren? 

Met klimaatminister Rob Jetten heeft Nederland gezien: het kan wél! We waren erg goed op weg, maar het grijze krimpkabinet wat volgde liet de ambities varen. Wat verwacht je, als je met de PVV in een kabinet gaat zitten? Die partij doet alles om de energietransitie te frustreren. Wel beseffen steeds meer partijen zich sinds de hoge energieprijzen en de oorlog in Oekraïne dat energie van eigen bodem noodzakelijk is. We willen voor onze energievoorziening onafhankelijk zijn van het Rusland van Poetin of de VS van Trump. 

Voor draagvlak voor de transitie is wat mij betreft nodig dat we een paar dingen doen. Ten eerste moeten we zorgen dat energie betaalbaarder wordt, zodat iedereen mee kan komen in de energietransitie. Dat vind ik vanzelfsprekend. Ten tweede moet het beleid op het gebied van de energietransitie voorspelbaar zijn. Mensen en bedrijven zijn klaar met het jojobeleid uit Den Haag waar ze niet op kunnen vertrouwen. 

Welke concrete stappen wilt u als Kamerlid zetten om de waterstofmarkt te versnellen? 

Het is tijd dat we weer gaan doorpakken voor het klimaat. Na een kabinet van stilstand moeten we weer vooruitgang boeken richting een duurzame toekomst. In debatten benadruk ik vaak het belang van waterstof en het van de grond krijgen van een waterstofmarkt. 

Voor de verduurzaming van Nederland, en ook voor de ontwikkeling van de waterstofketen, is een grote doorbraak nodig bij de opschaling van wind op zee. Daar heb ik in de Tweede Kamer verschillende voorstellen voor gedaan. De geplande hoeveelheid wind op zee is niet genoeg om het volledige potentieel voor elektrificatie in 2030 te realiseren. Tot overmaat van ramp heeft het kabinet de ambities voor wind op zee de afgelopen maand ook nog eens stilletjes teruggeschroefd. Dat terwijl offshore elektrolyse echt een geweldige kans is. Wat D66 betreft zetten we alles op alles om van Nederland weer de duurzame koploper te maken. Want economische groei en groene keuzes gaan hand in hand.